İş Modeli Kanvası Nedir ve Nasıl Kullanılır?

Merhaba değerli okuyucularım. Bugünkü yazımda son zamanlarda özellikle girişimciler arasında sık sık söz edilen İş Modeli Kanvası kavramından bahsedeceğim.

Peki nedir bu iş modeli kanvası ve nasıl kullanılır?

İş modeli bir organizasyonun değer yaratma ve teslim etme sürecinin arkasındaki mantığı açıklamaya yarar. Burada bahsettiğimiz kanvas ise iş modelini bir çerçeveye oturtarak hem modeli en önemli noktalarıyla basitçe ifade ederken hem de modelin herkes tarafından aynı şekilde, açık olarak anlaşılmasını ve aktarılmasını sağlar.

Kanvas temel olarak 9 bloktan oluşuyor. İlk 4 blok modelin müşteri kısmına, diğer 5 blok ise biraz daha organizasyonun kendisine odaklanmaktadır. Dilerseniz bu bloklardan kısaca bahsedelim.

1. Blok Müşteri Segmentleri (Customer Segments)

Bu blok modelin en önemli kısmı sayılmaktadır çünkü bir iş modelinin tasarımı her zaman müşteri ile başlar. Burada cevap verilen temel soru "kim/ kimler için değer yaratıyorum?" sorusudur. Müşterileri çeşitli kriterlere göre (örn: demografik, coğrafi vs.) segmentlere ayırdıktan sonra önem verilecek segmentler belirlenip (tekli, çoklu vs.) bu segmentleri hedeflemek (kitlesel pazar, niş pazar vs.) için stratejiler uygulanır.

2. Değer Teklifi (Value Proposition)

Modelin 2. en önemli bloğu budur çünkü burada müşteri için ne gibi bir değer yarattığımızın cevabı yatar. Bu değer çözüm bulduğumuz problemler, tatmin ettiğimiz müşteri ihtiyaçları ve sunduğumuz ürün ve hizmetlerden oluşur. Yarattığımız değer, ürünün/hizmetin müşterilerin gözünde rakiplerin sunduklarından öne çıkmasını sağlar. Bu teklif yaratıcı şekilde tek bir cümlede ifade edilebilir.

Örnek: "Apple'ın değer teklifi eşsiz bir deneyim sunmadır."

3. Kanallar (Channels)

Burada müşterilerimize ulaştığımız ve ulaşmayı planladığımız iletişim, dağıtım ve satış kanalları listelenir. Bu kanallar yardımıyla, sağladığımız değerin müşteriye ulaşımı, farkındalık yaratma, geri bildirim alma gibi amaçlar sağlanır. Kanalları listeledikten sonra hangilerinin verimli, hangilerinin önemli olup olmadığını analiz edebilir, kanalları entegre edebiliriz.

4. Müşteri İlişkileri (Customer Relationships)

4. blok olan Müşteri ilişkileri müşteri deneyimi üzerinde oldukça etkilidir bu yüzden şirket, hangi müşteri segmentleriyle hangi tür ilişki yürütmesi gerektiğine karar vermelidir. (kişisel yardım, otomatik, self-service vs.) Müşteri ilişkileri modelin geri kalan tüm blokları ile entegre edilmelidir.

Fark ettiyseniz modelde 3. ve 4. blok 2. ve 1. in arasında yer alıyor, bu kanallar ve müşteri ilişkileri yardımıyla değerler müşteri segmentlerine ulaştırılmasını temsil ediyor.

5. Gelir Akışı (Revenue Streams)

Bu bölümde her bir müşteri segmentinden elde edilen gelirler bulunur. Aynı zamanda müşterilerin yarattığımız hangi değerler için ve ne kadar para ödemeye istekli olduğu, her bir gelirin toplam akışa olan katkısı buradan bulunabilir. Akışlar tek seferlik veya sürekli olabilir. Her gelir akışı farklı fiyatlandırma mekanizmaları gerektirebilir.

6. Temel / Anahtar Kaynaklar (Key Resources)

Kaynaklar ve kabiliyetler, organizasyonun iç yapısındaki en önemli unsurlardır; hem stratejik kararları etkilerler hem de iş modelinin uygulanabilmesi için gereklidirler. İş modelinin gerekliliklerine ve sunduğumuz değer teklifine göre ihtiyaç duyulan kaynaklar değişebilir. Bu kaynaklar fiziksel, finansal, düşünsel kaynaklar ve insandır. Hepsi için birer örnek verirsek: üretim tesisi, opsiyon fonu, patentler, bilim insanları-mühendisler.

7. Temel / Anahtar Aktiviteler (Key Activities)

Operasyonların başarılı yürütülebilmesi için bir organizasyonda en gerekli olan aktivitelerdir. Anahtar aktiviteler değer teklifi yaratmada kaynaklar ile beraber rol oynar. İş modeline göre değişen anahtar aktiviteler 3 çeşittir; problem çözme (McKinsey Danışmanlık), platform/ağ (Microsoft, eBay), üretim.

8. Temel / Anahtar Ortaklar (Key Partners)

Şirketler kaynak elde etmek, riski azaltmak, ölçek ekonomisinden yararlanarak iş modellerini optimize etmek gibi amaçlarla stratejik iş ortaklıkları, alıcı-tedarikçi ortaklıkları gibi ortaklıklar kurabilirler. Bu blok şirketteki anahtar tedarikçiler ve anahtar partnerleri gösteren bloktur. Burada partnerlerimizden ne gibi kaynaklar elde ettiğimiz ve partnerlerle alakalı anahtar aktiviteler anlaşılabilir.

9. Maliyet Yapısı (Cost Structure)

Son blok olan maliyet yapısı işletmenin motivasyon kaynağının maliyet düşürme mi yoksa farklılaşarak değer yaratma mı olduğuna ışık tutar. Temel kaynaklar, aktiviteler ve ortaklıkları belirledikten sonra buradaki operasyonlarda ortaya çıkacak maliyetler hesaplanabilir. maliyetler sabit, değişken olabilir, ölçek ekonomisi veya kapsam ekonomisi etrafında şekillenebilir.

İş Modeli Kanvası'nı bir girişime başlarken yolunuzu belirlemek için kullanabilirsiniz. Pratiğinizi arttırmak için Google veya Facebook gibi bilinen şirketlerin iş modeli kanvaslarını elinizde olan bilgilerle oluşturmayı deneyebilirsiniz. Grup çalışması olarak denemek de kanvasın daha doğru ve kapsamlı olmasını sağlayacaktır.

Evet değerli okuyucularım. Bir yazının daha sonuna geldik. Umarım faydalı bir yazı olmuştur. Bol girişimli günler diliyorum.